Tweet

KORAY TEKİN

ANKARA – İnsani Gelişme Endeksi ve Göstergeleri Açısından Türkiye başlıklı araştırma, Türkiye’nin doğumda beklenen yaşam süresi, ortalama okullaşma yılı, beklenen okullaşma yılı ve kişi başı gayri safi milli gelir penceresinden bakıldığında Türkiye’nin bulunduğu noktayı ortaya koydu.

Buna göre insani gelişmişlik Endeksi raporunda OECD’ye üye ülkeler ile karşılaştırıldığında Türkiye, 34 üye ülke arasında sonuncu sıraya yerleşti. Türkiye, 187 ülkenin bulunduğu listede ise 69. oldu. İGE hesaplamalarında kullanılan kişi başı gayri safi milli gelir özelinde yapılan kıyaslamada ise Türkiye, 18 bin 391 dolar ile OECD üye ülke sıralamasında sonuncu sıradaki yerini korudu. Çalışmanın sonuç kısmında, şu değerlendirmelere yer verildi: “Ülkemizde insani gelişme olgusu; kısa bir zaman önce 62. Hükümet Programında ‘önümüzdeki hedef en üst kategori olan çok yüksek insani gelişme eşiğini aşmaktır’ ifadesi ile yer almasına karşın henüz gerekli adımların atılamadığı gözlemlenmektedir.”

Süleyman Şah Üniversitesi Ekonomik Etüdler Araştırma ve Uygulama Merkezi (EKOMER), “İnsani Gelişme Endeksi ve Göstergeleri Açısından Türkiye” başlıklı bir çalışmaya yayınladı. Prof. Dr. Demet Bayraktar ve Yrd. Doç. Dr. Susanna Ayvaz imzasını taşıyan çalışmada, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (BMKP) 2014 raporunda 187 ülke için hesapladığı İnsani Gelişmişlik Endeksi (İGE) değerleri dikkate alındı. 187 ülke için hesaplanan İGE değerlerinin Türkiye’nin aldığı değerler karşılaştırıldığı çalışmada, dikkat çeken sonuçlar ortaya çıktı.

Çalışmadaki bilgilere göre Türkiye, İnsani Gelişme Raporlarının yayımlanmaya başladığı dönemden beri bu raporlarda yer aldı. Temel alınan göstergelerin ve İGE hesaplama yöntemlerinin zaman içinde değişime uğraması, detaylı kıyaslamayı güçleştirse de Türkiye, 1980-2013 yılları arasında insani gelişme düzeyinde pozitif yönlü bir değişim sergiledi. 2014 İGE Raporunda sıralamaya giren 187 ülke arasında Türkiye, 0.759 endeks değeri ile 69. sırada ve “yüksek insani gelişmişlik” kategorisinde yer alarak, aynı kategoriyi paylaştığı 0,790 endeks değerli Uruguay’un, 0,789 endeks değerli Karadağ’ın, 0,784 endeks değerli Libya’nın, 0,773 endeks değerli Malezya’nın, 0,771 endeks değerli Mauritius’un ve 0,765 endeks değerli Lübnan’ın gerisinde kaldı.

OECD SONUNCUSUYUZ

Türkiye’nin İGE’si, 1961 yılında kurucu üyesi olduğu OECD’ye üye ülkeler ile karşılaştırıldığında, 34 üye ülke arasında sonuncu sıraya yerleşti. Diğer tüm üye ülkeler 0,80-1,00 İGE değeri ile “çok yüksek insani gelişme” kategorisinde yer aldı. Bu kategoride ilk beş sırada 0,944 endeks değeri ile Norveç, 0,933 endeks değeri ile Avusturalya, 0,917 endeks değeri ile İsviçre, 0,915 endeks değeri ile Hollanda ve 0,914 endeks değeri ile Amerika Birleşik Devletleri geldi.

DOĞUMDA BEKLENEN YAŞAM SÜRESİ GÖSTERGESİNDE OECD SONDAN ÜÇÜNCÜSÜYÜZ

İnsani gelişme endeksi hesaplarında kullanılan doğumda beklenen yaşam süresi göstergesi dikkate alındığında Türkiye, OECD üyesi 34 ülke arasından 75,3 yıl ile 32. sıraya yerleşti. Türkiye, bu süre ile 74,6 yıllık doğumda beklenen yaşam süresi ile Macaristan ve 74,4 yıllık doğumda beklenen yaşam süresi ile Estonya’nın önüne geçebilmeyi başardı. Üye ülkeler arasından 83,6 yıl ile Japonya birinciliğe sahip oldu. Öte yandan Türkiye, “yüksek insani gelişmişlik” kategorisini paylaştığı, 80 puanlık Lübnan’ın, 77,2 puanlık Uruguay’ın, 75,3 puanlık Libya’nın, 75 puanlık Malezya’nın, 74,8 puanlık Karadağ’ın ve 73,6 puanlık Mauritius’un gerisinde kaldı.

KİŞİ BAŞI GELİR SIRALAMASINDA MALEZYA VE KAZAKİSTAN’I GEÇEMEDİK

Kişi Başı Gayri Safi Milli Gelir baz alınarak yapılan karşılaştırmada Türkiye, 18 bin 391 dolar ile OECD üye ülke sıralamasında sonuncu sıradaki yerini korudu. Üye ülkelerden Norveç, 63 bin 909 dolar ile birinciliği aldı. ülkeler ile bir karşılaştırma yapıldığında ise 21 bin 824 dolar kişi başına gelire sahip Malezya ve 19 bin 441 dolar kişi başına gelire sahip Kazakistan’ın gerisinde kalınması dikkat çekti.

62. HÜKÜMET PROGRAMINDAKİ ADIMLAR ATILAMADI

Çalışmanın sonuç değerlendirmelerinin yer aldığı kısımda, insani gelişmenin yoksulluğun sosyal boyutu olan yoksunluğu da vurgulaması nedeniyle önem taşıdığına dikkat çekildi: “Kişinin en temel gereksinimlerini karşılayamama olarak ifade edebildiğimiz yoksulluk, maddi boyutunun yanı sıra eğitim ve sağlık hizmetlerine ulaşamama gibi sosyal boyutları da içermektedir.” Ayrıca, “İnsani gelişme endeksi; ülkedeki kalkınmanın, ekonomik büyümenin yanı sıra insan üzerine odaklanma ile mümkün olabileceğini açıklamaktadır. İnsani gelişmenin asıl odak noktası insanların refah düzeylerinin arttırılmasına dayanmaktadır. Türkiye’nin İGE değerlendirmelerinde daha üst sıralamalara geçebilmesi için özellikle eğitim ve sağlık alanlarındaki göstergeleri yükseltebilecek kamu, özel sektör ve sivil toplum politikalarını hayata geçirmesi gerekmektedir” denildi. Ülkemizde insani gelişme olgusunun kısa bir zaman önce 62. Hükümet Programında “önümüzdeki hedef en üst kategori olan çok yüksek insani gelişme eşiğini aşmaktır” ifadesi ile yer almasına karşın henüz gerekli adımların atılamadığına dikkat çekilen çalışmada, şu ifadelere yer verildi:

“Ülkemizde özellikle İnsani Gelişme Endeksinin eğitim bileşenini oluşturan ‘ortalama okullaşma yılı’ ve ‘beklenen okullaşma yılı’ göstergeleri oldukça düşüktür. Özellikle eğitim alanında kamu, özel sektör ve sivil toplum işbirliği ile uzun dönemli stratejik plan hazırlaması ve bu planın ilgili kurumlar ile sistemli, koordineli ve eşgüdümlü bir şekilde hayata geçirmesi gerekmektedir.”

(Zaman, 08.12.2015)