Tweet

Mahmut ŞENOL

İkinci Dünya Savaşı boyunca dünyanın “casus deposu” haline gelen İstanbul ve Ankara’da 17 yabancı casusluk örgütüyle mücadeleyi kaleme alıyor Şefik Onat, Casuslar İni İstanbul’da (Varlık Yayınları). Onat, savaşın dışında kalmaya çalışan hükümetin ustalıkla uyguladığı diplomasiyi bir İngiliz Büyükelçinin kızı Heater ile başarılı Türk istihbaratçısı Kenan Rahmi’nin aşkı çerçevesinde kurguluyor. Savaşa karşın Beyoğlu’nda sürüp giden eğlence yaşamını da anlatıya dahil eden Onat, okuyucuya tarihteki gerçek bir olaydan esinle belgesel bir roman sunuyor.

TOPLUMSAL YAPILAR VE EDEBİYAT

Toplumsal yapıların edebiyatta, özellikle romanda daha önce görülmemiş yepyeni türler yarattığı roman sosyolojisine ilişkin çalışmaların temel bilgisidir. Nasıl ki, İngiltere’nin 19. yüzyılda dev gibi büyüyen şehirlerinde başta cinayetler olmak üzere güvenlik sorunları polisiye edebiyatına yol açıp dedektif romanlarını ortaya çıkardıysa, bir yüz yıl sonrası uluslararası ilişkiler ve savaşlar tarihçesiyle beraber sinemada ve romanda casusluk türü yaygınlık kazandı.

Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında iki kutuplu dünyanın Soğuk Savaş süreci casusluğun, “Batı’nın modern mitolojisine” dahil olduğunu söylemek olanaklıdır. Berlin Duvarı’nın yıkılışıyla da casus edebiyatında bir duraksama görülmektedir.

Türk edebiyatına gelince casusluk, roman türüne pek zor girebilmiştir. Peyami Safa’nın polisiye “Cingöz Recai” dizisi bir yanda dursun; Esat Mahmut’un ardından son zamanlarda bu alanda Bedirhan Çınar, Osman Aysu, Bülent Rusçuklu, Ayşe Akdeniz, Halil Kanargı ve Ahmet Sönmez gibi isimleri sayabiliriz. Bu listeye şimdi, emekli hariciyeci ve yazar Şefik Onat’ı, Varlık Yayınları tarafından yayımlanan Casuslar İni İstanbul adlı yarı belgesel romanıyla eklemek gerekir.

PERA PALAS’TA PATLAYAN BOMBA

Roman, 1941 yılının 11 Mart günü, Sofya’daki elçiliği boşaltıp bir bakıma Nazilerden kaçar gibi Bulgaristan’dan trenle İstanbul’a gelen İngiliz büyükelçisi ve beraberindekilerin Beyoğlu’ndaki Pera Palas Oteli’ne yerleştikleri sırada, yolcu bavulları arasına, büyük ihtimalle Alman Gizli Servisi ya da onlar adına taşeron görev üstlenmiş Bulgar casusların koyduğu bombalı bir valizin patlaması ve 7 kişinin yaşamını yitirmesiyle başlıyor.

Şefik Onat, saldırı sırasında otelde bulunan Türk istihbaratçı Kenan Rahmi isimli roman kahramanıyla da katmanlı hikâyesine devam ediyor.

Kenan Rahmi, Atatürk’ün talimatıyla oluşturulmuş Türk istihbaratının altın çocuklarından birisidir. Özel eğitim almış hem diplomat, hem casus, hem de özel harekâtlara gönderilecek kadar iyi yetişmiştir.

Kenan’ın bu bombalı saldırıyı ve İstanbul’daki dünyanın her yerinden gelmiş casusları takip ettiği soruşturması sırasında tanışmış olduğu İngiliz büyükelçisinin kızı Heater ile başlayan aşk hikâyesi, romanın belgesel yanına aşkı ve sevdayı da dahil ediyor.

‘007 JAMES BOND’ VE ‘MÜDÜR M’ BENZERLİĞİ!

Roman bu aşkın mutlu sonuna doğru ilerlerken beri yandan Kenan ve doğrudan bağlı olduğu Milli Emniyet’in İstanbul’daki teşkilat müdürü, takma ismiyle “Biber Müdür” arasındaki ilişki, sinemanın klasikleşmiş kahramanı “007 James Bond”un bağlı olduğu İngiliz istihbarat servisi MI6’daki “M” kod isimli müdürle ilişkisini anımsatıyor.

Bir bakıma, Onat’ın casusluk romanının kahramanı Kenan’ı 007 Bond ile onun müdürü Biber’i ise İngiliz “M” ile benzeştiren bir olay örgüsü içinde görmek hatalı benzetme olmayacaktır.

Casuslar İni İstanbul / Şefik Onat / Varlık Yayınları / 390 s. / 2023.

(Cumhuriyet Kitap, 07.04.20239