Tweet

GÖKÇEN EZBER

gokcenezber@gmail.com

Şiddetin Cinsiyetli Yüzleri, erkeğin kadına uyguladığı şiddetin ötesinde, kadının erkeğe, eşcinsel kadın ve erkeklerin de kendi eşlerine uyguladığı şiddetin kavramsal bir değerlendirmesini sunuyor.

Şiddet, insan uygarlığının başından bu yana onu betimleyen en önemli unsurlardan biri olagelmiştir. Gerek medeniyetlerin kuruluşunda gerekse yıkılışında, benzer biçimde de ailelerin, toplulukların ve toplumların hem bir arada durabilmesinde, hem de çözülüp dağılmasında bir ana etmen olarak karşımıza çıkar. Fiziksel ve duygusal biçimlerde gözlemlenen şiddet olgusunun kaynağına ilişkin kuramlar da çeşitlidir. Kimi kuramlar şiddetin kaynağını sosyal ve kültürel dinamiklerde ararken, diğer biyolojik görüşler de, şiddeti insan beyninin nörolojik yapısı ile ilintilendirir. Oysa şiddetin en çıplak ve belki de bir o kadar gizli yüzünü, cinsellik bağlamında gözlemleriz. Özcü yaklaşımların vurguladığı biyolojik unsurların ötesinde, şiddetin görüngüleri, sosyal ve kültürel dinamiklerle biçimlenen insan cinselliği ve farklı cinsellik kurgularına eşlik etmektedir. Yüksek lisans ve doktora çalışmalarını sırasıyla Essex ve Lancaster üniversitelerinde tamamlayan sosyolog Betül Yarar’ın derlediği Şiddetin Cinsiyetli Yüzleri adlı kitapta bir araya getirilen yazılarda, toplumsal cinsiyet ve şiddet arasındaki ilişki, sosyoloji, toplumsal cinsiyet, feminizm ve psikanaliz gibi farklı disiplinlerin penceresinden değerlendiriliyor ve şiddet olgusu, cinsellik bağlamında toparlayıcı bir genel değerlendirmeye tabi tutuluyor.

Betül Yarar, kitaba yazdığı önsözde, şiddet olgusunun özellikle Türkiye’de “kadına yönelik aile içi şiddet” olarak algılandığını belirtiyor. Oysa Yarar’ın ve kitaptaki diğer makalelerin de açıkladığı gibi, şiddet, toplumun görmediği ya da görmezden geldiği daha birçok kurgu içinde de yer alan bir oldu. Örneğin eşcinsel erkekler ve kadınlar arasında var olan, ya da yerleşik algının tersine erkeğin kadına değil, kadının erkeğe uyguladığı şiddet. Bu farklı şiddet biçimleri, medyanın çeşnileyerek ve birer polisiye öykü kıvamına getirip halka sunduğu kadın üzerindeki erkek şiddetinden farklı olarak, kadının erkeğe uyguladığı şiddet örneğinde olduğu gibi gizlenmekte ve bunlar hakkında konuşulmamaktadır. Derleme, önsözde de belirtilen amaçla doğru orantılı olarak, şiddet olgusunu irdeleyebileceğimiz daha geniş bir çerçeve oluşturmaktadır.

Şiddetin Farklı Yüzleri, öncelikle feminist akım içinde şiddet olgusunun nasıl kavramsallaştırıldığını tarihsel bir biçimde irdeliyor ve sonraki tartışmalara bir genel bakış açısı sunuyor. Daha sonra, psikanaliz ile bağlar kurularak Freud ve Lacan gibi psikanalistlerin kuramları ışığında, öznellik, ataerkillik, iktidar ve şiddet kavramları tarihselleştiriliyor.

Derleme aynı zamanda erkeklik olgusu paralelinde, sporda şiddet ve erkeklik olgusunu, erkekler arasındaki homososyal ortamlardaki beden ve şiddet ilişkisini, şiddetin bu ortamlarda erkeklik olgusu çerçevesinde nasıl durmadan yeniden üretildiğini tartışmaya sunuyor. Erkeklik olgusu, toplumları ayakta tutan ve devamlılığını sağlayan bir unsur olarak düşünüldüğünde, karşımıza toplumsal cinsiyet rollerini tanımlama amacıyla oluşturulmuş ve uygulanmış yasalar çıkmaktadır. Toplumsal özneler yaratma ve bunları normatif tanımlar içinde tutma çabasının görüngüleri olan yasalar, aslında birer adlandırmadır. Bu adlandırmalar sonucunda da, bazı toplumsal cinsel rolleri norm kabul edilirken, bazıları da normu tehlikeye sokan ve bastırılması, yok edilmesi gereken normdışı ve “yasak” kimliklere dönüşür. Agtaş’ın makalesinde, Foucault’ya da gönderme yaparak belirttiği gibi, toplumun birey üzerindeki bu kurguları hem “ötekiler” yaratmakta hem de birbirine karşı ötekileştirilmiş bu özneler arasında, ayrımcılık ve nefretle beslenen şiddeti doğurmaktadır. Bu açıdan okunduğunda, farklı cinsel kimliklerin kendi aralarındaki ve birbirlerine yönelik şiddet pratiklerini değerlendirirken ya da bu şiddetin nedenlerini araştırırken, bu toplumsal, hukuksal ve ekonomik kurguların da göz önünde tutulması gerekmektedir. Betül Yarar’ın, toplumsal cinsiyet ve şiddet ekseninde tartışmaları içeren on makaleyi bir araya getirdiği bu derlemesi, şiddet olgusunu farklı disiplinlerin penceresinden irdeliyor.

ŞİDDETİN CİNSİYETLİ YÜZLERİ

Derleyen: Betül Yarar

İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015

236 Sayfa, 25 TL.

(Radikal Kitap, 18.09.2015)