Tweet

Veysel BOĞATEPE

Özgün fikir ve senaryosu Reginald Rose’ye ait “12 Kızgın Adam”, klasikler arasında yer almasının yanı sıra tek mekânlı filmler kategorisinde de yüksek puanlı, harika bir başyapıttır. Ana teması, vicdani sorumluluk ile makul şüphe olarak belirlenen ve 1957’de çekilmesine rağmen halâ güncelliğini koruyan filmde avukat, savcı, yargıç gibi hukuk adamlarının ön yargıları, zaafları, inançları, sosyo-psikolojik durumları gibi kişisel özelliklerinin dava sürecini veya sonucunu nasıl değiştirdiğine dair akıl yürütülüyor.

Hukuki ölçütlerin terimler yerine yalın bir dille anlatıldığı, günümüz suç psikolojisi ile olay yeri araştırma tekniklerini aratmayacak derecede zekâ ve detay örnekleriyle dolu filmin diğer bir sıradışı özelliği ise cinayet davasına müdahil olan 12 kişilik jüriden hiçbirinin hukukçu olmamasıdır. Seçkin kişilerden oluşan karakterlerin farklı bakış açılarının değişkenliği, düşünce, kültür farklılığı ile stres altındaki grup dinamiği gibi birçok faktör yan yana getirilmiş olmasına rağmen finale kadar seyirciyi kuşatan merak ve kuşku atmosferi filmde hiç yitirilmiyor. Tabii bunda en büyük pay, filmin yönetmeni Sidney Lumet’in kamerayı dar bir alanda inanılması güç derecede yetkin kullanması.

VİCDAN İLE CÜZDAN ARASINA SIKIŞAN HUKUK

Babasını öldürdüğü gerekçesiyle cinayetle suçlanan Latin Amerikalı 18 yaşındaki genç, idama mahkûm edilmiştir. Suçsuzluğunu iddia eden sanığın kaybettiğini söylediği bıçak ise cinayetin işlendiği odada bulunmuştur. Sanığın savunması zayıf olmakla beraber olayı gören, işiten tanıklar da vardır. Yargılama sürecini izleyenler arasından 12 kişi ise davaya müdahil olur ve mahkemece kabul edilir. Jürinin gerekçeli kararının kabul edilebilmesi için hepsinin aynı yönde karar vermeleri ve 24 saat içerisinde mahkemeye sunmaları gerekmektedir.

Kendilerine ayrılan 228 nolu odada parmak usuluyle yapılan ilk oylamada 11 kişi, sanığın suçlu olduğu yönünde oy kullanır; gerekçeleri ise mevcut delil ve tanıkların yeterliliğidir. Davis (Henry Fonda), tersi yönde oy kullanır: Davis ise sanığın avukatı da dahil olmak üzere 6 gün boyunca izlediği davada, tanıkların ifadeleri ile yargılama usullerindeki küçük ayrıntıları not ettiğini, makul şüphesinin de buradan kaynaklandığını söyler. Ayrıca oylamaların da gizli yapılmasını önerir; ilk gizli oylamada bir kişi fikrini değiştirir. Üyeler arasında beliren şaşkınlık ve güven zedelenmesi, süregiden oylamalarda yabancı düşmanlığı, kanuna aşırı güven, çoğunluğa uyma, geçmişle hesaplaşma ve iş kaybı gibi farklı kişisel nedenlerin rol oynadığını ortaya çıkarır ve jüride çözülme başlar.

MAKUL ŞÜPHE, SORGU VE SONUÇ

Başlarda sanığın suçlu olduğuna kesin inanıp parmak usulüyle oy kullanarak işi bitirmeyi düşünen 11 kişiden 10’u, Davis’in makul şüpheleri üzerinden anlattıklarına iknâ olmuş ve kararlarını değiştirmişlerdir; ne var ki son bir kişi kararında ısrarcıdır. Davis bu defa cinayetin işlendiği 15 saniyeyi dikkate alarak mahkemeye sunulan delillerden bıçak, cinayetin işlediği evin krokisi gibi ipuçlarının yanı sıra tanıkların ifadeleriyle uygulamaları arasındaki çelişkileri yakalar. Cinayeti gördüğünü söyleyen yaşlı adam ile cinayetin işlendiği saatte uyumaktayken gürültüyle uyandığını, cinayeti o anda geçen banliyo treninin son iki vagon camından gördüğünü söyleyen tanığın ifadelerinin doğru olmadığını ortaya çıkarır.

Çünkü, koşarak kapıya gittiğini söyleyen adamın sol ayağını sürüyerek mahkemeye geldiğini, gözlüksüz gelen kadın tanığın ise aslında gözlük kullandığını burnundaki izlerlerden saptamıştır. İşte bu iki küçük, ama önemli ayrıntı, 18 yaşındaki bir genci idam sehpasından kurtarır.

Davis’in, hukuk mücadelesi sonrasında jürinin itirazlarını çürütmekle kalmayıp mahkemenin yanlış kararlar verebileceğine, hukuk adamlarının vicdani sorumluğuna ve “makul şüphe”nin olmazsa olmazına dikkat çekmesi, hepimiz için makul bir mesajdır.

12 Kızgın Adam ( Twelve Angry Man)

Yapım: Orion-Nova Productions

Yönetmen: Sidney Lumet

Senaryo: Reginald Rose

Yapım Yılı: 1957

Tür: Dram

Ülke: ABD

İDMB: 8.9

Oyuncular: Henry Fonda, Martin Balsam, John Fiedler, Lee J. Cobb, E. G. Marshall, Jack Glugman, Ed Binns, Jack Warden, Josep Sweeney, Ed Begley, George Voskovec, Robert Webber

(Aydınlık, 10.05.2017)