Tweet

Afganistan, radikal İslamcı Taliban yönetimiyle üç yılı geride bıraktı. Üç yıl önce iktidarı yeniden ele geçiren Taliban, bu süre zarfında “ibretialem” için halka açık idamları ve kırbaçlamaları başlattı.

Üstelik şimdi bu zulüm listesine recm, yani taşlama da ekleniyor. Dünyada hiçbir ülke tarafından tanınmayan Taliban’ın lideri Hibetullah Ahundzade birkaç ay önce Batı dünyasına şöyle seslendi:

“Zina yapan kadınları kırbaçlayacağız. Herkesin önünde taşlayarak öldüreceğiz. Zina yapan kadınları alenen taşladığımızda ya da kırbaçladığımızda, demokratik ilkelerinizle çeliştiği için bunu kadın haklarının ihlali olarak görebilirsiniz. Ama ben Allah’ı temsil ederken siz şeytanı temsil ediyorsunuz.”

Üç yıl görece kısa bir zaman dilimi, ancak muhalifler ve özellikle kadınlar için Taliban ile her gün yeni bir dehşete gebe. Ülkede yaşayan 14 milyona yakın kadın ve kız çocuğu günlük hayattan adım adım silindi ve temel insan hakları ellerinden alında. Birleşmiş Milletler (BM) raporlarında, Afgan kadınların yüzde 68’inin akıl sağlığının “kötü” veya “çok kötü” durumda olduğu ve intihar vatalarının arttığı kayda geçiyor.

BM Kadın Birimi’nin Afganistan temsilcisi Alison Davidian, üç yıl önce Afgan kadınlarının mükemmel koşullarda yaşamadıklarını hatırlatıyor, ancak şunu ekliyor:

“Üç yıl önce bir Afgan kadını teknik olarak başkanlığı aday olmaya karar verebilirdi. Artık ne zaman markete girip alışveriş yapacağına bile karar veremeyebilir…”

Taliban güçleri, ABD ve NATO askerlerinin Afganistan’dan çekilmeye başladığı 2021 yılında, birkaç ay içinde başkent Kabil’i ele geçirmişti. Ülkenin yönetimini 1996 ve 2001 yılları arasında elinde tutan Taliban’ın dönüşü dünyanın gözleri önünde yaşanmıştı. O gün bugündür uluslararası toplum Afgan kadınlarını yalnız bırakmakla eleştiriliyor. “Onar yalnız bırakırsak başka hiçbir yerde kadın hakları için mücadele edecek ahlaki bir zeminimiz kalmaz” diye uyarıyor Davidian:

“Bu kadınların kaderleri, dünyanın her yerindeki kadınların kaderlerini de belirliyor…”

Paula Bronsteın-Getty Images

Afganistan’da kadınların ve kız çocuklarının haklarını sistematik olarak kısıtlamaya dair ana gelişmeler

2021

• Kadınların sportif aktivitelerde yer alması yasaklandı.
• Kadın İşleri Bakanlığı feshedildi ve fiilen yerine Fazilet Yayma ve Ahlaksızlığın Önlenmesi Bakanlığı getirildi.
• Devlette çalışan kadınlardan evde çalışmaları istendi.
• Yüzleri tamamen kapalı olmayan kadın sunucuların ve gazetecilerin televizyona çıkması yasaklandı.
• 77 kilometreden fazla yolculuk edecek kadınlara erkek bir aile üyesinin eşlik etmesi zorunluluğu getirildi.

2022

• Kız çocuklarının altıncı sınıftan sonra ortaöğretime devam etmesine son verildi.
• Kadınlara “uygun başörtüsü” takma (tercihen burka) veya sebepsiz yere evden çıkmama gerekliliği getirildi.
• Maliye Bakanlığı’nın kadın çalışanlarından yerlerine erkek bir akrabalarının göndermeleri istendi.
• Kadınların umumi tuvaletlere, parklara ve lunaparklara girmeleri yasaklandı.
• Kadınların üniversite eğitimi alması yasaklandı.

2023

• Afgan kadınlarının Birleşmiş Milletler kuruluşlarında çalışmaları yasaklandı.
• Kadın doktorların fiili Halk Sağlığı Bakanlığı’nda uzmanlık programları tamamlama sınavına kay-dolmaları yasaklandı.
• Güzellik salonlarının kapatılmasına karar verildi.
• Sivil toplum örgütlerinin farkındalık yaratma projeleri, ihtilaf çözme, savunma ve barış inşası projeleri yürütmeleri yasaklandı.

2024

• Şeriat kanunlarına göre zina suçu işleyen kadınların kamuya açık alanlarda taşlanarak ve kırbaçlanarak cezalandırılacağı açıklandı.
• Kadınların şarkı söylemesi, yüksek sesle okuma yapması, kamusal alanda konuşması yasaklandı.

Kaynak: BM Kadın Birimi, Afganistan Cinsiyet Profili, 2024

(Atlas dergisi, 01.09.2024)