Tweet

Prof. Dr. Timur DEMİRBAŞ

Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve Umut Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi

I. Bireysel Silahlanma

1. Genel Olarak

Silah taşımayı bir yaşam biçimi ve erkeklik simgesi olarak kabul eden insanların suça yönelme ihtimalleri daha yüksektir. Gerçekten de, psikolojik olarak silahlı kişilerin kendilerini daha güçlü ve güvenli hissetmeleri nedeniyle, çoğu kez alkolün de etkisiyle silahın kullanılması söz konusu olmaktadır. Çünkü, duygularını, heyecanlarını ve öfkesini kontrol edemeyen insanların elindeki silah, bir ölüm makinesi haline gelmekte; çoğu kez , basit bir tartışma nedeniyle en sevdiği kişilerin bile ölümüne neden olmaktadır.

Silah bulundurmanın kendisinin suç olması yanında, silahın genellikle diğer suçları işlemede araç olarak kullanılması nedeniyle, silahlanmanın önlenmesinin suçluluğun önlenmesi bakımından önemi büyüktür. Gerçekten de, silah vasıtasıyla işlenen insan öldürme, yaralama, yağma ve cinsel  suçların, silahlanmanın sosyal olarak kontrol edilmesi halinde, büyük oranda azalacağı bir gerçektir.

2. Bireysel Silahsızlanmanın Suçun Önlenmesi Açısından Önemi

Suç politikasının bir temel problemi, suçluluktan korunmadır. Bu gayret açıkça iki temel kabulden hareket eder: Bir kere, her toplumda suçlulukta kaçınılamaz bir kısmın olmakla birlikte, bunun sayısı azaltılabilir; ikincisi ise, suçluluğun belirli görünüş şekillerinin azaltılması veya hatta tamamen önlenmesi mümkündür.

3. Silahlanmaya Karşı Mücadele Yolları

           a) Genel Olarak

Silahlanmaya karşı mücadele bakımından silahlanma nedenlerini öncelikle ortadan kaldırmak gereklidir. Bu bakımdan merak, örf ve adet, suç korkusu gibi nedenlerin kaldırılması veya en azından azaltılması gereklidir. Bir defa, silah bulundurmaya yönelik geleneksel eğilimin yok edilmesi bakımından başta okullar ve silahlı kuvvetlerde olmak üzere medya vasıtasıyla yapılacak eğitici faaliyet ve programların büyük önemi vardır. Buna, silah ruhsatı alabilmenin güçleştirilmesi yanında, kanunların etkin ve çabuk bir şekilde uygulanması suretiyle adalet sistemine olan inancın kuvvetlendirilmesini de eklemek gerekir[1].

Özellikle belirtmek gerekir ki, düğün, asker uğurlama ve maç sonrası yapılan kutlama atışlarının önlenmesinde idarenin büyük sorumluluğu vardır. İdare bu tür atışları önlemek ve bireylerin yaşam ve vücut dokunulmazlıklarını korumakla yükümlüdür. Bu bakımdan valilik ve kaymakamlıklar yetki alanlarında silahla yapılan kutlama atışlarını önlemek için gerekli tedbirleri emirlerindeki kolluk güçleri vasıtasıyla almak zorundadırlar. Bu görevi yerine getirmeyen kamu görevlileri  görevi kötüye kullanma suçundan sorumludurlar(TCK m.257). Ayrıca, devletin düğünlerde silah atılması halinde düğüne izin verilmeyeceği konusunda kararlı bir tutum izlenmesi halinde, bu tür olayların önüne büyük ölçüde geçilecektir. Bu, kolluk(polis-jandarma) yetkililerinin  düğün sahiplerinden “taahhütname” almaları  ve  silah kullanmayı redden afişler asılması şeklinde gerçekleşebilir.

Burada silah bulundurmaya yönelik geleneksel eğilimin yok edilmesinde eğitimin etkisi büyüktür. Gerçekten de, başta okullar ve silahlı kuvvetlerde olmak üzere basın, radyo ve televizyon vasıtasıyla yapılacak eğitici faaliyet ve programların büyük önemi vardır. Bunun için çocukları şiddete ve silaha özendiren  çizgi filmler ile  oyuncakların kontrolüne ilişkin tedbirler de  mutlaka alınmalıdır. Ayrıca sivil toplum örgütlerine de sorumluluk düşmektedir. Türkiye’de bireysel silahsızlanmayı ilk defa kamuoyunun gündemine getiren ve bu konuda kurulduğu 1993 yılından itibaren ciddi çalışmalar yürüten Umut Vakfı’nı özellikle örnek almak gerekir.

b) Ruhsatsız Av Tüfeği-Pompalı Silâh Sorunu

Pompalı tüfeklerin, internetten, ikinci el eşya satışı yapılan sitelerden ve sosyal medyadan, yaş, sabıka vb. hiçbir sorgulama yapılmadan, rahatlıkla 300-400 liradan başlayan fiyatlarla alınabilmesi ne yazık ki son yılların en önemli sorunlardan birisidir. Gerçekten de ruhsatsız tabanca taşıyan kişi 6136 Sayılı Kanun’un 13. maddesi gereğince 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilmekte;  silah veya mermilerin sayı veya nitelik bakımından otomatik tabanca vb. gibi vahim olması halinde ise, bu ceza 8 yıla kadar çıkabilmektedir. 6136 sayılı Kanundaki bu  cezalar caydırıcı olurken, ruhsatsız av tüfeği ya da pompalı tüfekle yakalanan kişilerin ve onlara bu silahları sorumsuzca hiçbir belge talep edilmeden satanların, 2521 sayılı Avda ve Sporda Kullanılan Tüfekler, Nişan Tabancaları ve Av Bıçaklarının Yapımı, Alımı Satımı ve Bulundurulmasına Dair Kanun kapsamında, yalnızca idari para cezası alması; caydırıcı olmamaktadır. Bu nedenle, birçok suçta bu  tüfekler kullanılmaktadır;  çünkü bu silahlara çok kolaylıkla ve ucuz bir şekilde ulaşabilmektedir.

Umut Vakfının Silahlı Şiddet Haritası verilerine göre, 2018 yılında  yaşanan 3 bin 679  bireysel silahlı olayda, 2 bin 279 kişi öldürülüp,   birçoğu  ağır  olmak üzere 3 bin 762 kişinin de yaralandığını olayların yüzde 80’inde ateşli silahların kullanıldığını görülmektedir.  Bu suçların  % 40’nın ise   tüfeklerle işlendiği görülmektedir.

Bireysel silahlanmanın en önemli nedenlerinden olan bu durumun önüne geçilmesi için, 2521 sayılı Kanun m.13/1’de ki. “Mülkiyeti kendisine ait olup olmadığına bakılmaksızın; yivsiz tüfek ruhsatnamesi olmadan yivsiz tüfek bulunduran, satışına aracılık eden, taşıyan veya nakleden gerçek veya tüzel kişilere her tüfek için beşyüz Türk Lirası idarî para cezası verilir” hükmünün, 6136 Sayılı Kanun m. 13’de  öngörülen hapis ve adli para cezaları aynen alınarak yeniden düzenlenmesi zorunludur. Ancak bu şekilde, kamu düzeni ve insanların can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ruhsatsız pompalı ve av tüfeklerine hapis cezası ön görülmesiyle caydırıcılık artacaktır.

II. Şiddet Kavramı

Bireysel şiddet, failin diğer bir kişinin fiziki ve manevi bütünlüğüne zarar verme amacına yönelik duygusal dışa vurma fiilidir; bu fiil, bazen gruplardan da kaynaklanır. Şiddet, bazen belirli bir amaca yönelen bir vasıta iken, bazen rastgele oluşan ve faillerin bireysel doyum sağlaması dışında bir özellik taşımayan, fiiller serisidir. Bu bakımdan şiddet fiilleri, aniden oluştuğu gibi, bir hazırlık sonucu da ortaya çıkabilirler.

Son yıllarda büyük artış gösteren şiddet-terör olgusu ile suçluluk dünyada yeni bir görünüm kazanmaktadır. Şiddet suçlarına özellikle nüfusun yoğun olduğu büyük şehirlerde rastlanmakta olup, şehrin büyüklüğü oranında bu suçlarda artış görülmektedir.

Şiddetin kökeni toplumun kendinde ve onun değişik gruplarında aranmalıdır. Şiddet, genellikle olumsuz değerlendirilir ve reddedilir. Daima büyük olan problem bilincine ve devletin onu etkin engelleme arzusuna rağmen, çatışmanın çözüm aracı olarak şiddete inanma, nüfusta daima canlıdır.

Genel olarak, kültür ve uygarlaşma aşamaları altında şiddet suçluluğunun hâkim olduğu söylenebilir.  Silahın şiddet kültüründeki rolü ve işlevi nedeniyle, suçun önlenmesi açısından şu hususlara dikkat edilmelidir:

1. Bir ülke veya topluluktaki silahlı şiddet, ruhsatlı ve/veya ruhsatsız silâhların varlığı ile doğrudan bağlantılıdır.
2. Silâh sahibi olma, bir imtiyaz ya da hak olarak ele alınamaz.
3. Silâhı sınırlandırmak üzere, hükümetler tarafından gerekli tedbirler alınmadığı sürece, silah kültürü yaygınlaşarak kamu güvenliğini tehdit etmeye devam edecektir.
4. Yasal düzenlemeler yanında, eğitim programları ve sorunları çözümleyici stratejilere de gereksinim vardır.

III. Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma ve İzin

Türkiye’de son yıllarda cezaevi nüfusunun yeni cezaevleri yapılmasına rağmen çok arttığı bir gerçektir.  Adalet Bakanlığı web sayfasında,  2.10.2017 itibariyle  mahpus  sayısı 218.993 olarak görülmekte iken, Adalet Bakanının Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda  bütçe görüşmeleri sırasında yaptığı açıklamaya göre (20.11.2018), bu sayı 202 bin 434’ü hükümlü, 57 bin 710’u ise tutuklu olmak üzere,  260.144’idi.  Bu durum, 100.000 kişiye düşen tutuklu ve hükümlü sayısı olarak ifade edilen mahpuslaşma oranının Türkiye açısından çok ciddi boyutlarda  yükseldiğini göstermektedir. Gerçekten de, Türkiye’de mahpuslaşma oranı 1998’de 100 iken, 2014’de iki katına çıkmak suretiyle 204’e  ve 2019’da 300’lere yükselmiştir.  Bu arada af tartışmaları  devam ederken, Adalet Bakanlığının web sayfasından mahpus sayılarına ilişkin istatistiklerin de ne yazık ki kapatıldığı görülmektedir.

Ayrıca son yıllarda suçluların kısa sürede “açık cezaevleri”ne nakledilmesi uygulamasına istinaden izin haklarından yararlandıklarını ve adam öldürmeye varan çeşitli yeni suçlar işlediklerine tanık oluyoruz.

Son aylarda açık cezaevlerinden izinli çıkanların işledikleri suçların, dikkat çekici şekilde arttığı görülmektedir. Buna; cezaevlerinden izinli çıkanların, Haziran ayında İzmir’de boşandığı eşini ve kardeşini öldürmesi; Temmuz ayında Denizli’de iki kişinin pompalı tüfekle öldürülmesi; Taksim’de 23 yaşındaki genç mühendis Halit Ayar’ın bıçakla öldürülüp, arkadaşının yaralanması ve  geçen hafta yine cezaevinden izinle çıkan bir kişinin, iki çocuğunun annesi eski eşini önce bıçaklayıp ardından çaydanlıkta ısıttığı kızgın yağı üzerine dökmesi örnekleri verilebilir. Bu nedenle açık cezaevlerine ayrılma ve izin uygulamasının yeniden gözden geçirilmesi gerçeği karşısında, mevcut uygulamada revizeler gerekmektedir.

Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği  m.5’deki,  kastlı suçlarda üç yıl, taksirli suçlarda beş yıl veya daha az hapis cezalarının doğrudan açık ceza infaz kurumunda çektirilebileceğine dair düzenleme,  CeGTİK m.14/3’’de ki, “İlk defa suç işleyen ve iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına hükümlü bulunanların cezaları doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilebilirler” hükmüne aykırıdır. Kanuna aykırı bir yönetmelik olamayacağına göre, yapılması gereken CeGTİK m.14/3 hükmünü değiştirmek olmalıdır.

Kapalı kurumdan açık kuruma ayrılacak hükümlüler, Yönetmelik m.6’da düzenlenmektedir. Buna göre; “ (1) Hükümlülerden;

1. a) Toplam (Değişik RG-22/2/2017) cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalanlar[2],
2. b) Müebbet hapis cezasına mahkûm olup, koşullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha az süre kalanlar,
3. c) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar veya diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalanlar, açık kurumlara ayrılabilir”.

 Özel İzin, açık ceza infaz kurumlarında bulunanlarla kapalı ceza infaz kurumunda olup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazananlara, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini veya güçlendirmelerini ve dış dünyaya uyumlarını sağlamak amacıyla kurum en üst âmirinin önerisi ve Cumhuriyet Başsavcılığının onayı ile üç ayda bir olmak üzere[3], her defasında yol hariç üç güne kadar izin verilebilir (CeGTİK m. 95).

Haklarında özel izin kullanılmasına karar verilen hükümlülere kurumdan ayrılmadan önce kurum idaresince “izin belgesi” düzenlenerek verilir. Bu belge, hükümlünün iznini geçireceği yer Cumhuriyet başsavcılığınca onaylanır (Tüzük m.140/4).

Hükümlülerin özel izin kullanmasında iç ve dış güvenlik görevlilerinin gözetimi aranmaz (Tüzük m.140/5). Gidilecek mesafe göz önünde bulundurularak gidiş geliş için toplam dört günü geçmemek üzere yol izni verilir (Tüzük m.140/6).

*     Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve Umut Vakfı Yönetim Kurulu üyesi

[1]      Demirbaş Timur, Bireysel Silahlanmaya Kriminolojik Açıdan Bakış, in: Bireysel Silahsızlanma Sempozyumu(15-19 Ocak 2002), İstanbul 2004, s.41.

[2]       22 Ağustos 2015 tarihli RG’da yayımlanan değişiklikle infaz kurumunda geçirilmesi gereken beşte birlik süre onda bire düşürülmüş ve koşullu salıverilmelerine altı yıl, yedi yıla çıkarılmıştı.

[3]       CeGTİK m.95’deki “bir yılda en çok üç kez” ibaresi, 24.1.2013 tarih ve 6411 sayılı Kanunla “üç ayda bir” şeklinde değiştirilmiştir.